Retina Hastalıklarında Biyobelirteçler-1
Okuma:476
Araştırmacılar uzun zamandır retinanın beynin bir uzantısı olarak kabul edilebileceğini ve konumunun, beynin birincil bilgi işlemesini destekleyen sinir mekanizmalarının ayrıntılı anatomik ve fizyolojik analizlerine olanak sağladığını anladılar. Bu nedenle, retina görüntülemenin ve özellikle OCT'nin tıp alanında hastalıkları teşhis etme, tedavi etme ve inceleme aracı olarak bu kadar hızlı büyümesi şaşırtıcı değildir. Hipertansiyon, metastatik karsinom, otoimmün durumlar, akkiz immün yetmezlik sendromu ve diyabet dahil olmak üzere çeşitli sistemik durumlar için oküler belirtiler mevcut olduğundan, uygulaması oftalmolojininkini çok aşmaktadır.
Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, retinanın görüntülenmesi geliştikçe, retina biyobelirteçlerine ilişkin örüntü tanıma yeteneğimiz de arttı. Bu, yeni biyobelirteçlerin tanımlanmasına ve önceki biyobelirteçlerin hastalık evrelemesinde faydalarını artırmak için yeniden karakterizasyonuna olanak tanıyan yapay zekanın (AI) kullanımıyla daha da desteklenmektedir.
Retinal vasküler hastalıklarda birçok yaygın OCT görüntüleme biyobelirteçleri kullanılmaktadır. Bazı retina görüntüleme biyobelirteçleri aşağıda gösterilmiştir.
1- Sıvı: Subretinal sıvı, intraretinal sıvı, seröz pigment epitel dekolmanı [PED]
2- Retina katmanları: Apoptoz yapan retina hücrelerini bulma, subretinal hiperreflektif materyal, fotoreseptör tabaka bütünlüğü (dış limitan membran ve elipsoid bölge dahil), hiperreflektif retinal noktalar/odaklar, dış retina tübülasyonları, retina pigment epiteli [RPE] yırtıkları, vitreomaküler traksiyon ve adezyon, retina iç katmanlarının düzensizliği, intraretinal kistoid boşluklar, köprü oluşturan (bridging) retinal çıkıntılar (prosesler), fotoreseptör dış segmenti, gergin arka hyaloid membran, drusen (kütiküler, retiküler, yumuşak kalsifiye, psödo), drusenoid PED, edinilmiş vitelliform lezyon
3- Koroid: Sub-RPE hiperreflektif kolonlar, prekoroid yarıkları, koroid mağaraları (caverns), subfoveal koroid kalınlığı ve hacmi, koroid vasküler indeksi, hiperreflektif koroid odakları
4- Damar yapısı: İskemik indeks, foveal avasküler bölge, damar yoğunluğu, derin-yüzeysel akış oranı (flow ratio)
5- Koroidal neovasküler membran: Tip (1,2,3), medusa formu, deniz yelpazesi formu, budanmış damar ağacı paterni, karışık (tangled) ağ paterni, vasküler halka, sığ düzensiz RPE elevasyonu
Sıvıyı ve Periferi Takip
Sıvıyı bileşen parçalarına ayırmak, Yaşa Bağlı Maküler Dejenerasyon Tedavileri Denemesinin Karşılaştırılmasından bu yana hastalık şiddeti için önemli bir belirteç olmuştur ve bu, intraretinal sistoid boşlukların görme keskinliği üzerinde analiz edilen tüm zaman noktalarında subretinal sıvıdan daha fazla olumsuz etkiye sahip olduğu gösterilmiştir. Sıvı, retinanın 10 katmanından herhangi birinin bozulmasına neden olarak görsel bilginin işlenmesini engelleyebilir.
Çoğu OCT tabanlı biyobelirteçte olduğu gibi, retina görüntülemenin artan çözünürlüğü sayesinde retina tabakası bozulmalarını fark etmek artık daha kolaydır. Daha yeni OCT modelleri tarama hızını ve penetrasyon derinliğini artırıp sinyal-gürültü oranını azalttıkça, gelişmiş derinlik görüntülemenin ortaya çıkmasından önce erişilemeyen koroid gibi retinanın daha büyük bir kısmı görüntülemede görünür hale gelecektir.
OCT anjiyografinin (OCTA) kullanıma sunulmasıyla birlikte, biyolojik belirteçler olarak başka vasküler ve koroidal neovasküler membran modelleri keşfedilmiştir. OCTA taramalarının yüzeysel kapiller pleksusa ve derin kapiller pleksusa daha fazla bölümlenmesi, klinisyenlerin bu katmanlardaki damarların yoğunluğunu ölçebilmesi nedeniyle daha fazla bilgi sağlar.
Maküler belirteçlerin yanı sıra, periferik retinada, diyabetik maküla ödemindeki periferik retinal iskemi gibi çeşitli retinal vasküler durumlarla ilişkili ek biyobelirteçler mevcuttur. Bu nedenle biyobelirteçler değerlendirilirken görüntüleme cihazının sağladığı görüş alanı dikkate alınmalıdır.
[Kaynaklar: 1- Jaffe GJ, Martin DF, Toth CA, et al. Macular morphology and visual acuity in the comparison of age-related macular degeneration treatments trials. Ophthalmology. 2013;120(9):1860-1870. 2- Sodhi SK, Pucchio A, Choudhry N. An Overview of Biomarkers in Retinal Disease. Retina Today. 2022; April: 46-48. 3- Sodhi SK, Golding J, Trimboli C, Choudhry N. Feasibility of peripheral OCT imaging using a novel integrated SLO ultra-widefield imaging swept-source OCT device. Int Ophthalmol. 2021;41(8):2805-2815.]
Not: Katkılarından dolayı Dr. Mehmet ÇITIRIK’a teşekkür ederiz.
